Χαρούπι, μια πολύτιμη τροφή

Το χαρούπι ή αλλιώς ξυλοκέρατο, στα αρχαία κεράτιον, είναι ο καρπός της χαρουπιάς  – Ceratonia siliqua, που  είναι ένα αειθαλές, αυτοφυές  δέντρο που ευδοκιμεί στις χώρες που περιβάλλουν τη Μεσόγειο  και σε όλη τη Μέση Ανατολή. 

Μέχρι και  πριν από μερικούς αιώνες  ένα από τα σημαντικότερα γλυκαντικά τροφίμων στον κόσμο ήταν η υγιεινή «σοκολάτα», που φύεται στα δέντρα αυτά. Αυτή η «σοκολάτα» λέγεται ότι τάισε τον  Ιωάννη τον Βαπτιστή κατά την παραμονή του στην έρημο,  τον άσωτο υιό της Παλαιάς Διαθήκης όταν ήταν πεινασμένος και χωρίς χρήματα, αλλά και τα στρατεύματα του Μωάμεθ. Αυτή η τροφή έσωσε τα παιδιά  από τον υποσιτισμό κατά τον Ισπανικό εμφύλιο και βέβαια πολλούς ανθρώπους στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

Στην όψη, το χαρούπι μοιάζει με τους καρπούς της φασολιάς. Είναι  ένας κάλυκας σε μορφή φασολιού, ένας χέδρωψ που φέρει σκληρά σπέρματα τα λεγόμενα κεράτια, τα οποία  κατά ένα περίεργο τρόπο έχουν πάντα το ίδιο, σταθερό βάρος.

Το βάρος αυτό κυμαίνεται πάντα, ανάλογα με το μέγεθος του χέδροπος, μεταξύ 189 και 205 χιλιοστών του γραμμαρίου και για αυτό στους αρχαίους χρόνους τα κεράτια χρησιμοποιήθηκαν ως μονάδα μέτρησης βάρους για πολύτιμους λίθους και το χρυσό. Από αυτό προέκυψε και η λέξη  κεράτιον, που έδωσε στις μέρες μας το γνωστό καράτι.

Θρεπτικά συστατικά

Τα χαρούπια είναι μια απίστευτα πλούσια πηγή τροφής, και είναι ίσως το ιδανικό «τρόφιμο επιβίωσης», δεδομένου ότι διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν απαιτεί ιδιαίτερες συνθήκες αποθήκευσης και μπορεί να καταναλωθεί χωρίς  προετοιμασίες. Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για την υγεία μας, γιατί περιέχει ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, κάλιο, πυρίτιο, καθώς και βιταμίνες Α, Β1, Β2, D. Τα χαρούπια περιέχουν  περίπου 4% πρωτεΐνη και 76% υδατάνθρακες.

–  Είναι πλούσια σε ασβέστιο, μια και περιέχουν 350 mg  ανά 100 gr. Συγκριτικά, το γάλα, περιέχει μόνο 120 έως 130 mg ασβεστίου ανά 100 gr, κι αυτά όχι καλά αφομοιώσιμα στην  περίπτωση του παστεριωμένου αγελαδινού γάλακτος. Επιπλέον, τα χαρούπια  δεν περιέχουν οξαλικό οξύ, όπως η σοκολάτα, το  οποίο τείνει να μειώνει  την ικανότητα του σώματος να αφομοιώσει το ασβέστιο. Αν και είναι πολύ γλυκά, περιέχουν 60% λιγότερες θερμίδες από τη σοκολάτα.

–  Περιέχουν σημαντικές ποσότητες φωσφόρου, και άφθονο κάλιο. Επίσης  περιέχουν μικρές ποσότητες νατρίου και σιδήρου, και είναι πλούσια σε βιταμίνη Α, βιταμίνες Β και πολλά άλλα μέταλλα.

–  Επειδή είναι πλούσιο σε περιεκτικότητα ινών, βοηθάει στη σωστή λειτουργία του εντέρου μας, και καταπραΰνει το στομάχι. Έχει αντιοξειδωτικές  ιδιότητες, χάρη στη μεγάλη περιεκτικότητά του σε φυτικές ίνες, πολυφαινόλες και τανίνες και έχει αντικαρκινική δράση.

–  Χρησιμοποιείται για την πρόληψη και τη θεραπεία της δυσεντερίας στους ανθρώπους. Στην περίπτωση  που κάνουμε δίαιτα, είναι ιδανικό αφού περιέχει ελάχιστα λιπαρά.

–  Συμβάλλει στη θεραπεία του άσθματος και απαλύνει το βήχα και το κρυολόγημα και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ως βάση για πάρα πολλά σιρόπια και φαρμακευτικά σκευάσματα.

–  Σύμφωνα με τους παλαιότερους το χαρούπι βοηθά στην αύξηση της λίμπιντο και του αριθμού των σπερματοζωαρίων.

–  Το χαρούπι δεν περιέχει καθόλου γλουτένη, δηλαδή μπορεί να καταναλωθεί απ’ όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη.

Προϊόντα από χαρούπι

 Χαρουπόμελο

Όταν βράζεται το χαρούπι παράγεται ένα παχύρευστο υγρό που μοιάζει με μέλι, το λεγόμενο «χαρουπόμελο», που η γεύση του θυμίζει σοκολάτα. Το χαρουπόμελο όμως είναι υψηλότερης διατροφικής αξίας από τη σοκολάτα ενώ περιέχει λιγότερα από τα μισά της λιπαρά, χωρίς να περιέχει καφεΐνη. Το χαρουπόμελο αποτελεί πλούσια πηγή υδατανθράκων, ασβεστίου, σιδήρου, μαγνησίου, καλίου και ριβοφλαβίνης και είναι  χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο.

Χαρουπάλευρο

Αλέθοντας τα χαρούπια παρασκευάζεται το χαρουπάλευρο, ένα αλεύρι με ευχάριστη, γλυκιά γεύση που χρησιμοποιείται για την παρασκευή ψωμιού, μπισκότων, κέικ και παξιμαδιών . Τα γλυκά μας θα πάρουν ένα καφετί χρώμα σοκολάτας και η  γεύση τους θα θυμίζει σοκολάτα. Αν δεν το θέλουμε, μια λύση είναι να αναμείξουμε το χαρουπάλευρο με μέλι ή μπαχαρικά που θα μειώσουν την αίσθηση της σοκολάτας.
Καλό είναι να διαβάζουμε τη συσκευασία γιατί αν και το καθαρό αλεύρι  είναι το πιο υγιεινό, συχνά προστίθενται και άλλα συστατικά  όπως η σοκολάτα, η ζάχαρη και το κακάο. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για αλλεργικά άτομα να γνωρίζουν ότι το  χαρουπάλευρο που αγοράζουν είναι καθαρό.

Ακατέργαστη Σκόνη Χαρουπιού

Αν αποξηράνουμε τους λοβούς του χαρουπιού, αφού αφαιρεθούν οι σπόροι, τους αλέσουμε και τους ψήσουμε,  παράγεται η σκόνη χαρουπιού που μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπου η συνταγή ζητάει σοκολάτα ή κακάο, το οποίο αντικαθιστούμε με την ίδια ακριβώς ποσότητα. Το χαρούπι είναι ένα υγιές υποκατάστατο του κακάο, φυσικά γλυκό και χωρίς καφεΐνη. Αν και πλούσιο σε σάκχαρα έχει πολύ λίγες θερμίδες και λιπαρά.
Μπορεί να υποκαταστήσει το τσάι ή τον καφέ, με απόλυτα υγιεινό τρόπο, για όσους κάνουν ομοιοπαθητική ή αποφασίζουν να κόψουν την καφεΐνη.

Σε τι διαφέρει η ακατέργαστη σκόνη από το χαρουπάλευρο

Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας, γίνεται χρήση θερμοκρασίας μικρότερης των 100 βαθμών για να διασφαλιστεί ότι το τελικό προϊόν θα παραμείνει ακατέργαστο.

Η ακατέργαστη βιολογική σκόνη χαρουπιού απευθύνεται σε όσους προτιμούν τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα.

Ακόμη θα βρούμε: Σιρόπι χαρουπιού παραδοσιακό φάρμακο για το βήχα και τον πονόλαιμο, Ντάκος χαρουπιού, Παξιμάδι χαρουπιού, Φρυγανιές χαρουπιού, Μακαρόνια με χαρούπι – χωρίς γλουτένη ιδανικό για όσους πάσχουν από κοιλιοκάκη.

Σήμερα αυτά τα προϊόντα τα βρίσκουμε εύκολα σε καταστήματα με βιολογικά προϊόντα και σε διάφορα σουπερμάρκετ. Μπορούμε όμως να βρούμε και ολόκληρο τον καρπό στα καταστήματα μπαχαρικών της Κεντρικής Αγοράς ή να τα μαζέψουμε μόνοι μας στα νησιά μας από την Κρήτη μέχρι τα Ιόνια, αλλά και από τη Θεσσαλία μέχρι την Πελοπόννησο.

Τρόποι κατανάλωσης

–  Το χαρούπι τρώγεται ευχάριστα ωμό, όντας γλυκό, αρωματικό και τραγανό.

–  Συνήθως τα χαρούπια χρησιμοποιούνται  σαν υποκατάστατο σοκολάτας, αλλά το χαρούπι  έχει τη δική του μοναδική γεύση και είναι  πολύ  ωραίο  για ροφήματα, μπάρες με ξηρούς καρπούς, προϊόντα άρτου, ακόμη και ανακατεμένο με μαγειρεμένα φασόλια και σάλτσες μπάρμπεκιου.

–  Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σιρόπια που περιέχουν χαρουπάλευρο αντί για σοκολάτα και συνδυάζονται με μπανάνα ή ψητά φρούτα κατά προτίμηση μήλα ή αχλάδια. Αυτά τα σιρόπια μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης ως επικαλύψεις σε παγωτά, γλυκές πίτες ή άλλα γλυκά με βάση το παντεσπάνι.  Στις διάφορες συνταγές μπορεί κανείς να βρει το συνδυασμό τους με ταχίνι, μέλι ή/και σοκολάτα.

–  Σάλτσες που περιέχουν χαρουπάλευρο μπορούν να συνδυαστούν και με αλμυρές γεύσεις όπως με το κρέας.

–  Δημοφιλή είναι ακόμα τα τραγανά chips που περιέχουν χαρουπάλευρο ή τα διάφορα smoothies με φρούτα όπως μπανάνα, μήλο και ξηρούς καρπούς και τα διάφορα ζεστά ροφήματα με βάση το χαρουπάλευρο.

Οι επιλογές είναι πολλές, ανάλογα με τις διατροφικές συνήθειες και τους πειραματισμούς στην κουζίνα.

Οι σπόροι του χαρουπιού αποτελούν περίπου το 10-20% του καρπού. Κατά την διαδικασία παραλαβής του κόμμεος χαρουπιού, προκύπτουν σημαντικές ποσότητες φύτρου, οι οποίες θεωρούνται παραπροϊόν. Όμως, το φύτρο του χαρουπιού περιέχει υψηλή συγκέντρωση πρωτεΐνης, την λεγόμενη καρουβίνη.

Παρόλο που η καρουβίνη μπορεί να αποτελέσει αντικαταστάτη των πρωτεϊνών γάλακτος και σόγιας στα τρόφιμα, η χρήση της έχει παραμεληθεί. Επιπλέον η περιεκτικότητα της καρουβίνης στα  αμινοξέα αργινίνη και γλουταμίνη την καθιστά αρκετά ελκυστική για κατανάλωση από άτομα με αυξημένες διατροφικές ανάγκες, όπως οι αθλητές.

Έτσι το 60% του σπόρου μετά την κατεργασία παραλαβής του κόμμεος μπορεί να δώσει ένα άλευρο ελεύθερο αμύλου και σακχάρων κατάλληλο για διαβητικούς.  

Άλλες χρήσεις

–  Το ξύλο της χαρουπιάς παρέχει άριστη ποιότητα ξυλάνθρακα –  κάρβουνο.

–  Το εσωτερικό τμήμα του ξύλου δηλαδή η καρδιά του ξύλου της χαρουπιάς χρησιμοποιείται στην ξυλογλυπτική, επιπλοποιία αλλά και βαρελοποιία. 

–  Ο φλοιός του κορμού και τα φύλλα έχουν στυφή γεύση και έντονα στυπτική φύση γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται, λόγω των στυπτικών αυτών ιδιοτήτων στην βυρσοδεψία και βαφική δερμάτων και υφασμάτων.

–  Οι σπόροι του χαρουπιού μέχρι την ανακάλυψη χημικών συνθετικών χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή κυτταρίνης από την οποία παράγονταν φυτογραφικά φιλμ και κινηματογραφικά φιλμ.

–  Επίσης, από τον καρπό μέσω σύνθλιψης παράγεται εκλεκτής ποιότητας έλαιο, κατάλληλο για σαπωνοποιία.

Θεραπευτικές ιδιότητες του χαρουπιού

–  Για τους πνεύμονες

Το χαρούπι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για όλες τις διαταραχές των Πνευμόνων είτε προέρχονται από υπερβολή υγρασίας, είτε από ξηρότητα. Βέβαια ταιριάζει περισσότερο στις ξηρές καταστάσεις των Πνευμόνων και ιδιαίτερα στις ξηρές καταστάσεις που προέρχονται από την χρόνια κατάχρηση τσιγάρου. Έτσι λοιπόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις αλλεργικού άσθματος, χρόνιας βρογχίτιδας και εμφυσήματος των Πνευμόνων.
Η μορφή που συνίσταται σ’ αυτές τις καταστάσεις ιδιαίτερα όταν το άτομο υποφέρει από ξηρότητα είναι το σιρόπι του χαρουπιού ή χαρουπόμελο σε δοσολογία μια κουταλιά της σούπας 2 φορές την ημέρα – αμέσως μετά την αφύπνιση και πριν τον ύπνο. Οι διαβητικοί δεν πρέπει να ακολουθήσουν αυτή τη θεραπεία. 

–  Για αύξηση της λίμπιντο

Συνταγή:
Παίρνουμε δέκα χαρούπια και τα σπάμε σε 3-4 κομμάτια. Τα βράζουμε σε μισό λίτρο νερό για 10 λεπτά. Τη μισή ποσότητα την πίνουμε πριν το πρωινό γεύμα και την άλλη μισή πριν το βραδινό. Αυτό το κάνουμε για μια εβδομάδα. Μετά την πρώτη εβδομάδα βράζουμε ακριβώς την ίδια ποσότητα αλλά την πίνουμε σε 2 ημέρες πριν από το βραδινό γεύμα και αυτό το συνεχίζουμε αδιάκοπα για 3 μήνες.

Μπορούμε βέβαια,αντί για όλα αυτά, να τρώμε 2 με 3 χαρούπια ωμά, για 3 μήνες, στο πρωινό ή σε οποιαδήποτε φάση της ημέρας κατά προτίμηση με άδειο στομάχι.

–  Για την περιποίηση του δέρματος – κάνει το δέρμα σφιχτό και στιλπνό-ενδείκνυται σε ραγάδες, χαλάρωση, κυτταρίτιδα.

Την συνταγή αυτή την χρησιμοποιούσαν οι χανούμισσες στα χαρέμια των Σουλτάνων πριν επισκεφτούν το βασιλικό κρεβάτι.
Βράζουμε όση ποσότητα χαρουπιών θέλουμε σε αντίστοιχη ποσότητα νερού- δηλαδή το νερό απλά να σκεπάζει τα χαρούπια – για 30 λεπτά. Στην συνέχεια πλενόμαστε ή και λουζόμαστε μ’ αυτό το νερό.

Πως φτιάχνουμε χαρουπόμελο

Υπάρχουν δύο τρόποι:
–  Από ολόκληρα χαρούπια.Σπάμε τα χαρούπια σε 3 με 4 κομμάτια και τα μουλιάζουμε στο ίδιο νερό για 2 μέρες. Κρατάμε αυτό το νερό στο ψυγείο. Πολτοποιούμε τα χαρούπια στο multi. Προσθέτουμε στο πολτοποιημένο υλικό πάλι νερό για ένα 24ωρο. Φιλτράρουμε το δεύτερο νερό και το ανακατεύουμε με το πρώτο που βρίσκεται στο ψυγείο. Βράζουμε μέχρι να γίνει σιρόπι, σε σιγανή φωτιά και με προσοχή να μην καεί.

Το χαρούπι δεν πρέπει  να βραστεί, αλλά μόνο το νερό που χει μουλιάσει το χαρούπι βράζεται. Επίσης οι ποσότητες ρυθμίζονται από τις ανάγκες του καθενός . Καλό είναι να ξεκινάει κανείς με μικρές ποσότητες.

–  Με χαρουπάλευροΜουλιάζουμε το χαρουπάλευρο για 2 ημέρες. Φιλτράρουμε το νερό και βράζουμε σε σιγανή φωτιά μέχρι να γίνει σιρόπι.

*Προσοσχή:  Επειδή η  περιεκτικότητά του Χαρουπιού σε υδατάνθρακες, αλλά κυρίως σε σάκχαρα είναι μεγάλη, δηλαδή το 30%-40% του συνολικού του βάρους, αν πάσχουμε από σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία ή άλλο μεταβολικό νόσημα, συμβουλευόμαστε το γιατρό μας για το πώς θα χρησιμοποιήσουμε.